Kruisbek, toch niet zo eenvoudig als ik dacht.

Als ik met de kweek van voor mij een nieuwe soort vogels begin probeer ik zoveel mogelijk informatie  te verzamelen over huisvesting, verzorging, gedrag en voeding. Kruisbekken zouden makkelijke vogels zijn die geen eivoer of levend voer nodig voor groot brengen van de jongen. De man hoeft niet uit gevangen te worden  en als je een koppel hebt dat klikt dan kweek je zo 7 jongen per seizoen. het enige nadeel van kruisbekken is hun knaag lust aan een houten volière, die ze in een seizoen kompleet kunnen vernielen. Maar tocht liep het allemaal  anders dan ik mij had voor gesteld  zo als U in mijn kweek verslag kunt lezen.

Begin januari kon ik mijn koppel gewone kruisbekken ophalen. Mijn nieuwe volières van de firma Bergmans uit Best waren toen nog niet geheel klaar, zodat de vogels nog enige tijd elk in een tentoonstellingskooi door moesten brengen. De vogels waren bijzonder rustig en knaagden  totaal niet aan hun kooien. De kooien werden zo geplaatst dat de vogels elkaar konden zien.

Toen de vogels in hun nieuwe volière van 2.2.m diep, 0.85m breed en 2m hoog geplaatst werden zat de man binnen het uur de pop te voeren, dus het koppel klikte. Op verschillende plaatsen in de volière dennentakken aangebracht, zodat de vogels wat te knagen hadden. Maar knagen deden ze er niet aan, wel werden de dennenappels die ze volop ter beschikking hadden finaal gesloopt om het aanwezige zaad er uit te halen en op te eten. De zaadmengeling werd aangevuld met alepo zaden, zodat de mengeling uit kruisbekmengeling van Blatner met 50% alepozaden bestond. Ook werd eivoer verstrekt met wat diepvries pinky’s en meelwormen. Hier werd door de vogels maar weinig van opgenomen. Na zo’n twee weken werd er een nestgelegenheid in de vorm van een kapelletje, gecamoufleerd met kunstgroen, in de volière opgehangen. Nestmateriaal sisal fibre, in de volgende samenstelling verstrekt: jute, sisal, kokosvezel en watten. Het kapelletje was niet naar de pop haar zin, of het hing niet op de juiste plaats. Zij had haar keuze gemaakt voor een nestplaats achter in de volière tussen de dennentakken. Dus werd ook hier een nestgelegenheid gemaakt. Ook dit beviel de pop niet, dus werd er niet meer met nestmateriaal gesleept. Na ongeveer een week werd toch het kapelletje in dank aanvaard en werd in twee dagen een nest gebouwd.

Na vijf dagen werd op zaterdag 23 februari het eerste ei gelegd. De pop sliep de vrijdagavond voor het eerst in het nest met de man op zijn vaste plaats, tien centimeter naast het nest. Het begin was er. Er volgden nog drie eieren. De kruisbek legt zijn eieren vrij laat in de morgen, ongeveer rond tien uur. Mijn vrouw zegt van de kruisbekken, dat het echte langslapers zijn. Als de andere vogels al actief zijn is er in de volière van de kruisbekken nog geen leven te bekennen. Donderdag 28 februari was de pop even van het nest, dus vlug het schouwlampje gehaald om te kijken of er al iets van bevruchte eieren te zien was, en ja hoor, bij twee eieren was duidelijk te zien dat ze bevrucht zijn. Dus deze pop broedt toch al vanaf haar eerste ei. Maandag morgen 4 maart liep ik zoals altijd langs de volières om te kijken of alles in orde is, de kruisbekpop zat niet op haar nest, dit vond ik vreemd maar ja dit kan toeval zijn. Echter na een uur zat ze nog steeds niet op haar nest. Ik de volière in en wat bleek, tot mijn schrik alle eieren weg. Wat hiervan de oorzaak was weet ik niet, de man was vrij rustig, zong zijn lied en voerde de pop op het nest, dus alles leek goed en makkelijk te gaan. Diverse kwekers van kruisbekken gebeld, maar niemand kende dit probleem met de kruisbek. In een oude uitgave van de K.E.V. kwam ik in een artikel dit verschijnsel wel tegen, al werd hier jammer genoeg niet verder op ingegaan. Op de internet site van Peter Knops www. loxia.net vond ik wel informatie over problemen die soms spelen bij de kruisbekken kweek. Deze site is ook voor niet kwekers van kruisbekken interessant er staan mooie foto’s op en informatie over bomen waar de verschillende kruisbek soorten in leven.   Wat mijn opvalt is, dat de pop ondanks dat ze geen eieren meer heeft toch weer gewoon op het nest zit, net of ze zit te broeden. Misschien komen er wel vlug nieuwe eieren en moest daarom het nest schoon zijn. Als er opnieuw een nest en eieren komen, hoop ik op een beter resultaat.

Zaterdag 9 maart de kruisbekken wat nestmateriaal gegeven. De pop ging direct het oude nest opknappen. Even later zaten ze op ongeveer twintig centimeter van elkaar wat ik noem te “tetteren”. Ze zitten dan met een wat geopende snavel tegenover of naast elkaar en maken dan een apart geluid. Hierna volgt meestal een paring, zo ook dit maal. 15 maart vliegt de pop volop met nestmateriaal en bouwt in een snel tempo een nieuw nest op de plaats tussen de dennentakken, waar ze ook haar eerste nestelpoging ondernam en waar ik toen een kunstnest heb vastgemaakt. In minder dan twee dagen is het nest klaar. De man zingt weer bijna de hele dag. 17 maart is het nest helemaal klaar. Tegen dat het donker wordt zitten de vogels ruim een uur te tetteren. Volgens mijn vrouw zijn ze dan aan het overleggen of er wel of geen gezinsuitbreiding komt, ik hoop dat ze voor het eerste kiezen. In ieder geval zal er morgenochtend nog geen ei zijn, de pop slaapt nog samen met de man in de dennentakken. De vorige keer is mij opgevallen, dat de pop de avond voor ze een ei moet leggen in het nest gaat slapen ondanks dat ze pas laat in de morgen legt. 19 maart; vanavond slaapt de pop in het nest en inderdaad is er 20 maart een ei. De man zingt uit volle borst, dat zal wel overgaan als hij wist wat hem te wachten staat. Het ei heb ik geraapt en vervangen door een onbevrucht ei van de huismussen. Er zijn kruisbekkwekers, die het ei vervangen door een kanarie kunsteitje, maar ik vind dit eitje te klein en wil het risico niet nemen, dat de pop om die reden het nest in de steek laat.

Het toeval wil dat ik deze middag samen met Frans Pijnen naar Andre Verhulst in Hulste België ga om foto’s te maken van jonge kruisbekken in het nest. Een ideale gelegenheid om met een ervaren kweker eens uitgebreid over de kweek met de kruisbek te praten. Het eerste dat bij Andre opvalt wanneer je de volière van de kruisbekken binnenkomt, is dat hij zijn nestkorfjes op ruim twee meter hoogte hangt. Volgens hem wonen de kruisbekken dan makkelijker (Wonen is nest maken). Dit is misschien een goede tip voor kwekers die hun kruisbekken niet tot nestbouw krijgen. Op de vraag of hij de eieren raapt, antwoordt hij, dat je nooit aan de eieren van de kruisbek moet komen. Hij schouwt de eieren één keer en wel na acht dagen. Eens te meer blijkt weer zoveel kwekers, zoveel meningen. Gaat het goed, verander dan niets. Gaat het niet goed, praat dan met andere kwekers en kijk wat je kunt veranderen om wel tot resultaat te komen.

Zaterdag 23 maart om tien uur had de pop geen ei gelegd, dus dit legsel zou dan uit drie eieren bestaan. Om halfelf kwam Frans om foto’s te maken van de kruisbekken en de haakbekken. De kruisbekman poseert als een volleerd fotomodel. De broedende pop is bijna niet zichtbaar als je voor de volière staat. Dus zeg ik ga de volière maar in om foto’s te maken van de broedende pop, ze komt er echt niet af. Frans twijfelde, maar na enig aandringen van mijn kant deed hij het toch en kon hij foto’s maken op minder dan een halve meter bij de pop vandaan. De pop maakte tijdens de fotosessie geen aanstalten om het nest te verlaten. Toen ik tegen de avond de pop haar eigen eieren terug ging geven, was ik verbaasd toen ik zag dat de pop toch nog een vierde ei gelegd had. De man werd in een kleine tentoonstellingskooi geplaatst, zodat hij dit keer het legsel niet kon vernielen. Hij heeft het in deze kooi duidelijk niet naar zijn zin. Zelfs wanneer het donker is, blijft hij aan het vliegen en klauteren, wat zeer ongewoon is. Normaal slaapt hij al voordat het echt donker is. Zo wil ik hem niet de nacht in laten gaan. Ik heb al eens een vogel aan stress verloren en dit wil ik met de kruisbek zeker voorkomen. Ik ben dan ook voorzichtig de volière ingegaan om hem daar weg te halen en heb hem in een grote kistkooi geplaatst, die ik met wat groen heb aangekleed. In deze kooi was hij direct een stuk rustiger, zo heb ik hem teruggeplaatst in de volière bij de pop, ze kunnen in ieder geval dan elkaar zien en horen als het licht is. De pop komt van het nest om te eten, wat voor mij een geruststelling is. 28 maart tegen de avond de eieren geschouwd en alle vier de eieren zijn bevrucht. Als alles goed gaat zullen er vrijdag jongen zijn. De pop verdedigd haar eieren fel, ze pikt in het schouwlampje en in mijn vingers. Ondanks de snavelvorm verwond ze mijn niet en zodra ik klaar ben met schouwen zit ze weer op de eieren of er niets gebeurt is. Wanneer de jongen er zijn mag de man er weer bij. De man heeft er geen problemen meer mee, dat hij in de tentoonstellingskooi zit, hij zingt zelfs regelmatig zijn lied. Wanneer de pop van het nest komt om te eten, gaat hij tetteren, zeker ten teken dat hij het daar niet mee eens is.

Vrijdag 5 april, de dag dat de eieren uit moeten komen bij de nestcontrole om twaalf uur is er één jong, om vijf uur twee. Dus ondanks dat ik de eieren gerapt heb komen ze niet tegelijk uit. Voor het eerste jong heb ik wel een verklaring; dit zal het vierde en laatste ei zijn wat de pop die zaterdag heeft gelegd. Dit ei is langer bebroed dan de andere eieren. De man erbij gelaten, dit verliep zonder problemen. Hij ging even kijken bij de pop en daarna zaad uit een dennenappel halen om dit aan de pop te voeren. Zaterdag 6 april moest ik vroeg de deur uit voor de ledenvergadering te Houten. Toch om tien over zeven even gekeken hoe het ervoor stond. Het derde jong was net uit zijn ei, de schaal lag nog in het nest. Ik had er hoop en moed op dat ook het vierde ei uit gekomen zou zijn als ik weer thuis kwam. Tussen de middag toch gauw even naar huis bellen of alles nog goed gaat, je weet immers maar nooit. Gelukkig gedraagt de man zich als een voorbeeldige vader en voerde de pop regelmatig. Om kwart over vijf weer thuis, was het eerste werk kijken hoe het met de kruisbekken gaat en of het vierde ei uitgekomen is. Dit is niet het geval, het ei is wel aangepikt, maar jong heeft niet de kracht gehad om uit het ei te komen. Bij het oudste jong is goed te zien dat het gevoerd is. De vogels hebben de beschikking over dennenzaad, de kruisbekmengeling, eivoer met kiemzaad en een flinke hoeveelheid dennenappels, waar de man constant mee in de weer is. Hij haalt het zaad eruit en het is dan ook aannemelijk dat de jongen in hoofdzaak wordt gevoerd met deze zaden. Vandaag zie ik de pop duidelijk zoeken naar voedsel voor de jongen ondanks het grote scala wat ik ze voor zet is het duidelijk niet naar haar zin, ze krijgen extra dennenzaad, eivoer, kiemzaad, weekzaad, meelwormen, Pinky’s en bufflo wormen toch blijft de pop zoeken naar beter voedsel. Konden vogels maar praten dit zou een hoop problemen oplossen.

10 april: de eerste jongen geringd met ring 3.2mm. De jongen worden minder goed gevoerd, misschien toch de man er weer af. Hij voert weinig mee.

11 april: alle jongen zijn geringd met ringen die voorzien zijn van een stukje ventielslang. De jongen worden beter gevoerd.

12 april: de jongen worden goed gevoerd. Ik heb voor de eerste keer gezien dat de man ook voert. Er worden grote hoeveelheden dennenappels aan de vogels gegeven, waar ze de jongen mee voeren.

14 april: ’s morgens bij de nestcontrole schrik. Één jong, volgens mij het tweede, dood en de andere zwak en niet gevoerd. Ten einde raad de voerspuit gehanteerd. Één jong sperde nog en slikte zelf het eten weg. Het andere jong, het kleinste, sperde niet, dus direct in de krop. De pop gaat terug op het nest. De man er maar weer afgevangen, misschien is hij toch de storende factor. Bij de nestcontrole om halfvijf is het kleinste jong zoals verwacht dood. Het andere jong was weer gevoerd. Misschien redt die het dan toch nog. Zaterdagmorgen nog foto’s genomen van de drie jongen, alles leek toen nog goed te gaan, maar dat kan vlug veranderen. Zondagavond nog maar één jong. Maandag morgen was ook het laatste jong dood, dit had ik wel verwacht de pop zat toen het donker werd niet op het nest maar sliep weer op haar oude plaats in de dennentakken. De oorzaak waarom ze de jongen niet meer voert ligt volgens mij bij het feit dat ze eigenlijk te vroeg in broedconditie komt , en de man het voeren van de jongen niet overneemt .Dinsdag zie ik haar al weer met nest materiaal slepen. Wanneer er nog een nest komt gaat de man er af en blijft eraf tot dat de jongen groot genoeg zijn. Zoals ik al aangaf in de titel van mijn verhaal is het niet zo eenvoudig als verteld word om jonge kruisbekken op stok te krijgen, maar de aan houder wint, eerste nest enkel bevruchte eieren, 2e nest jongen van 11 dagen oud dus het laatste nest moet lukken. Donderdag 18 april het nieuwe nest is klaar dit maal werd er weer gebruik gemaakt van het kapeltje. Al het nest materiaal uit het oude nest word is weer gebruikt om het nieuwe nest te maken, wat dit betreft zijn het zuinige vogels ze passen zich zeker aan naar de provincie waar ze in de volière zitten dit maal heb ik ze ook extra watten gegeven daarmee heeft de pop het nest prachtig afgewerkt aan het nest zal het deze keer zeker niet liggen als het weer niet lukt. Zondag morgen 21 april het 1e ei zaterdag had de pop al een groot deel van de dag op het nest door gebracht het teken dat er nu spoedig een ei zal zijn. In tegen stelling tot de vorige keren bracht de pop dit maal niet de nacht door op het nest maar sliep ze op haar vast slaap plaats, ik had er dan ook niet op gerekend dat er zondag morgen een ei zou zijn en zeker niet zo vroeg, want om 8.30 had ze al gelegd terwijl ze in wintertijd pas rond 10.00 legde. Het ei is weer vervangen door een onbevrucht mussen ei als het legsel compleet is krijgt ze haar eieren terug en gaat de man weer in de grote tentoonstellings kooi. Woensdag heeft ze haar 3 eieren terug gehad ze heeft net als voorgaande keren 4 eieren, de man heb ik er af gevangen. Als je kijkt hoe rustig de man zich gedraagt dan maak ik er toch best zonde van hem weer in de tentoonstellings kooi te doen, maar ik durf het risico dat hij de misschien de eieren weer vernielt toch niet te nemen. Wanneer ik donderdag morgen nest controle doe blijkt dat de pop deze keer 5 eieren gelegd heeft, ze heeft duidelijk nog niets aan conditie in geleverd deze keer dus kans op 5 jongen het moet dan toch wel erg raar lopen als ik er dit keer er weer geen van over hou.

6mei aan het gedrag van de pop te zien moeten er jongen zijn, bij nest controle blijken er 2 jongen te zijn en een jong zit nog half in de dop en is dood aan de andere 2 eieren is nog niets te zien. Morgenochtend kijken of die eieren als nog uitgekomen zijn. De laatste 2 de eieren zijn uitgekomen   1 jong leeft het andere ligt nog in dezelfde houding als het in het ei lag en is dood schijnbaar heeft het zoveel kracht gekost uit het ei te komen dat het jong zich daarna niet kon ontvouwen. De pop voert de jongen regelmatig van uit een aangrenzende volière heb ik hier een goed zicht op zonder de pop te storen. Het is een wonderbaarlijk gezicht hoe een vogel met zo’n vreemd gevormde snavel zijn jongen voert. Ook gaat de pop regelmatig even op de T.T. kooi van de man zitten en dan tetteren ze even zeker vertelen er zijn jongen en het gaat goed. De jongen worden weer minder gevoerd de pop zoekt weer alles af naar wat weet ik niet waarschijnlijk zoekt ze toch wat van insecten, ze krijgt alles voor geschoteld pinky’s, meelwormen, buflo wormen maar niets neemt ze daar van op. Ten einde raad vanmiddag verse dennen takken met knoppen gaan halen en de man maar weer los gelaten, in deze taken zitten ook de nodige insecten de jongen worden nu weer redelijk gevoerd de man heb ik nog niet zien voeren. Hij rommelt wat in de takken en eet zijn dennenappels uit het vuistje, als hij morgen nog niet helpt voeren gaat hij weer terug in zijn T.T. Kooi. De jongen worden beter gevoerd alleen het laatst uitgekomen jong niet dit heb ik maar over gelegd naar een koppel groenlingen die 2 jonge van ongeveer dezelfde grote heeft, in de hoop dat ze het kruisbek jong mee voeren. De man kruisbek gaat nu regelmatig de pop op het nest voeren. Het jong onder de groenlingen heeft het niet gered het was al te veel verzwakt, de andere 2 jongen worden nu zeer goed gevoerd dus alle in spanningen zijn niet voor niets geweest zo het zich nu laat aanzien. Vandaag 13 mei de 2jongen geringd de ringen zijn ook nu weer voorzien van eens stukje ventielslang.17 mei de jonge groeien nog steeds goed ze beginnen veren te krijgen, iets wat de vorige keer op deze leeftijd bij de jongen nog niet te zien was. De voeding blijft toch de nodige aandacht vragen, ze hebben alles wat maar te krijgen gehad van pijnboom pitten tot wasmotten ze kijken er niet naar om het liefst voeren ze met dennen zaden die ze zelf uit de dennenappels halen.

Van avond bij de laatste ronde langs de volière zie ik dat de pop op haar oude slaap plaats in de takken zit, het word dus de eerste nacht dat ze de jongen niet warm houd. Vorige keer ben ik toen de jongen verspeeld deze nacht slaap ik onrustig s’morgens direct naar de volière, gelukkig de pop zit de jongen te voeren de man voert nog steeds niet mee mocht het voeren nu gestaakt worden zal het geen probleem zijn de jongen verder met de hand groot brengen. Wanneer ik nu mijn vinger boven de snavels hou speren ze direct de keel ziet er mooi rood uit ten teken dat de jongen goed gezond zijn. 28 mei beide jongen zijn vandaag uitgevolgen, ze zaten al enkele dagen op de rand van het nest maar durfden de grote sprong nog niet te wagen maar nu is het dan zover, het zijn mooie goed in de veren zitten de jongen die in formaat weinig voor hun ouders onderdoen. Wanneer de jongen stil in de dennen takken zitten vallen ze door hun gestreepte pakje totaal niet op en moet je goed kijken om ze te kunnen zien.

De jongen beginnen nu te kleuren en ook zelfstandig wat te eten hun voorkeur gaat daar bij uit naar de wat fijnere zachte zaden. Een eigenschap hebben ze ook al van hun ouders over genomen het prutsen aan dennen appels ik zie ze hier regelmatig mee rond slepen, ik geloof niet dat de pop nog aan een nieuw nest begint ik vind dit ook geen probleem zo alles er nu uit ziet heb ik 2 jongen heb waarmee ik tentoonstelling kan spelen, en zo mensen er toe kan bewegen ook met deze prachtige en rustige vogels te gaan kweken. Een nadeel vind ik wel dat je deze vogels die 16 cm groot zijn in een klein kist kooi moet showen, terwijl een grote goudvink die minimaal 17 cm groot moet zijn in een universeel kooi geshowd mag worden

Al is de kweek niet zo makkelijk verlopen heb ik toch veel plezier beleefd aan de kweek en het houden van deze vogels. nu nog sta ik vaak voor de volière naar de kruisbekken te kijken zijn altijd bezig of met dennen appels of met het klauwteren door de volière ik hoop volgend seizoen meer jongen op stok te krijgen. Dat het groot brengen niet goed lukte wijt ik ook aan me zelf misschien ben ik wel eens te goed voor mijn vogels om altijd alle soorten voedsel aan te slepen. Er zijn immers kwekers die jonge kruisbekken op stok krijgen met enkel alepo zaden. De alepo zaden voerde de pop wel toen de jongen ouder waren maar de eerste dagen enkel zaad uit de dennenappels. Voor het volgende kweek seizoen zal ik dan ook een grote voorraad dennen appels aanleggen.